Tsebo ea Boikokobetso

Ha u habanya feela, taelo ea ho ikokobetsa ha e utloahale e khahla haholo. Ho bonahala e hanana le boits'oaro ba rona ba ha joale ba boitšepo le boitlhompho, le ho hanana le likeletso tse fumanehang hohle tsa ntlafatso ea botho tseo re lokelang ho keteka katleho ea rona le ho ithorisa ka tsona. Empa boikokobetso ha bo bolele bonolo, hape ha bo lekane le bofokoli. Ebile, bokhabane bona ba khale ha bo amane le letho ka ho amohela mohopolo oa boithati kapa oa ho ikokobetsa mme ha oa lokela ho fosahala feela ka boitšepo. Ho e-na le hoo, boikokobetso ke mofuta oa boinyenyefatso moeeng bo bakoang ke ho utloisisa sebaka sa rona ka tatellano ea lintho.

Re ka e sebelisa ka ho nka mohato o tlohang litakatsong tsa rona le tšabong, le ka ho sheba kantle lefats'eng le leholo leo re leng karolo ea lona. E amana le ho fetola pono ea rona le ho hlokomela bohlokoa ba rona bo lekanyelitsoeng setšoantšong seo se seholo. Ho bolela ho tsoa molomong oa rona le ho itlhalosa re le litho tsa sechaba, motsotso o itseng oa nalane kapa esita le mofuta o nang le liphoso tse tebileng. Kamora nako, joalo ka ha Socrates a ne a tseba hantle, e amana le ho tseba hore na ha re tsebe hakae le ho amohela libaka tseo re sa li boneng.

Ke ka hona re tlamehang hore bohle re tsotelle boikokobetso:

1. Bangoli ba bangata, ba nakong e fetileng le ba joale, ba nahanisitse ka boikokobetso, ho kenyeletsoa le Confucius. Rafilosofi oa boholo-holo oa Chaena o ne a lumela hore ho tseba sebaka sa rona lefatšeng le leholo la sechaba, le ho hlompha litloaelo le litloaelo tsa sechaba, e ne e le sesosa sa bokhopo ba mehleng ea hae. Ho latela filosofi ea hae, litlhoko le litakatso tsa rona ka bomong li lula li le kamorao ho se nkoang se le molemo ka ho fetisisa sechabeng ka kakaretso. Mofuta oa boikokobetso oa Confucian o tšehetsa sechaba haholo moeeng, o nka botle ba sechaba e le ba bohlokoa ho feta khotsofalo ea litabatabelo le litabatabelo tsa rona. Ka sebopeho sena, boikokobetso bo ka matlafatsa kutloano ea sechaba le maikutlo a rona a ho ba karolo ea batho.
2. Boikokobetso le bona ke boleng ba mantlha Bokresteng, moo bo hlokang mokhoa oa ho itatola le ho ikokobelletsa thato ea Molimo. Le ha mofuta oa Bokreste oa boikokobetso - o hokahana le kamoo o leng ka teng, le molato, lihlong, sebe le ho inyatsa - e kanna ea se be tatso ea motho e mong le e mong, ho ntse ho na le ho hong ho bohlokoa ho ka ithutoa ho litsebi tsa thuto ea bolumeli. Li re ruta ho qoba boikakaso le boikakaso, ho ipona re le karolo ea mofuta o sa phethahalang, le ho ikhopotsa karolo e fokolang eo motho ka mong a nang le eona ho etseng qetello ea botho ka kakaretso.
3. Kaofela re sa na le ho hongata hoo re lokelang ho ithuta hona, eseng ho ba bang feela empa le ho mefuta e meng. Haeba re ne re ka phela joalo ka limela, ka mohlala, re ka fumana hore na re ka phela joang ka kutloano le tlhaho mme re se ke ra batla ho sebelisa hampe lisebelisoa tsa eona. Liphoofolo le tsona e ka ba mesuoe e bohlale. Haeba re ne re ka phela joalo ka likatse - li-Zen-masters kaofela - re ka ithuta ho ba le boiketlo le ho itlhokomela ka lebaka la mesebetsi e sa feleng, 'me ra emisa boikitlaetso ba rona bo senang thuso le tumello. Haeba re ne re ka phela joalo ka liphiri, re ne re ka ithuta thuto e le 'ngoe kapa tse peli ka tlhaiso-leseling, botšepehi le boleng ba papali. (Bona Pinkola-Estes 1992 le Radinger 2017.)
4. Boikokobetso hape bo mabapi le ho amohela mefokolo ea rona le ho leka ho e hlola. E mabapi le ho ikemisetsa ho ithuta mekhoa e metle ho tsoa ho ba bang. Boikokobetso bo kenyelletsa ho ithuta, mohopolo o kenyelletsang ho itokisa khafetsa le ho ntlafatsa. Ha se feela bokhabane ba khale bo nang le nalane e telele le e enneng, empa hape le tšobotsi e ikhethang ea kelello. Joalokaha David Robson (2020) a bontšitse, lipatlisiso tsa morao-rao tsa kelello li pakile hore ba ikokobelitseng haholo hara rona ba na le menyetla e mengata. Boikutlo bo ikokobelitseng bo na le litlamorao tse ntle ho tsebo ea rona ea ho tseba lintho, ho sebelisana le batho le ho etsa liqeto. Batho ba ikokobelitseng ke barutoana ba hloahloa ebile ba rarolla mathata. Baithuti ba ikokobelitseng ba ikemiselitseng ho fana ka karabo hangata ba feta lithaka tsa bona tse nang le talenta ea tlhaho ba nahanang haholo ka bokhoni ba bona hoo ba hanang likeletso tsohle. Boithuto bo bong bo fumane hore boikokobetso bo bohlokoa haholo joalo ka sesupo sa ts'ebetso ea ts'ebetso ho feta IQ. (Bradley P. Owens et al., 2013; le Krumrei-Manusco et al., 2019) Boikokobetso ho baetapele ba rona, ho feta moo, bo matlafatsa ts'epo, boitlamo, menahano ea maano a boqapi, mme ka kakaretso bo matlafatsa ts'ebetso. (Rego et al., 2017; Ou et al., 2020; Cojuharenco le Karelaia 2020.)
5. Ka hona boikokobetso bo bohlokoa molemong oa rona oa ho ithuta le ntho ea bohlokoa bakeng sa ho intlafatsa. Hobane haeba re ke ke ra amohela likheo tsebong ea rona kapa mefokolong ea semelo sa rona, re ke ke ra khona ho nka mehato e hlokahalang ho li rarolla.
6. Kamora nako, boikokobetso ke eona feela pheko e sebetsang ea narcissism. Maemong a mangata batho ba baholo ba lilemo tsa rona, narcissism ke phephetso eo re tlamehang ho sebetsana le eona boemong ba motho ka mong le sechabeng. (Twenge 2013) Boikokobetso e ka ba khalemelo ea setso molemong oa rona oa ho lekola ho itšepa le ho itšepa, e leng palo e ntseng e hola ea litsebi tsa kelello e e talimang haholo. (Ricard 2015)

Ha ho nahanoa ka lintho tsohle, ho bonahala eka ho nchafatsa bonono ba khale ba boikokobetso ke ntho e bohlokoa haholo. Ha e le hantle, boikokobetso ke ho ikemisetsa ho amohela liphoso tsa rona hammoho le boikemisetso ba ho ithuta, ekaba batho, litso tse ling, tse fetileng, liphoofolo, kapa limela - mang kapa mang ea laolang ntho eo re sa e tsebeng. Menyetla ha e na moeli.